Schody są elementem konstrukcyjnym budynku, umożliwiającym komunikację między kondygnacjami budynku. Schody oprócz funkcji użytkowej odgrywają także rolę dekoracji przestrzennej budynku. W budynku mogą być usytuowane w sposób tradycyjny na klatce schodowej, lub w sposób nowoczesny są integralną częścią salonu, holu czy innych pomieszczeń budynku. Rodzaj schodów zależy od zastosowanych materiałów czy rozwiązań konstrukcyjnych.
Klatka schodowa to wydzielona przestrzeń budynku w postaci odrębnego pomieszczenia lub części pomieszczenia w której umieszczone są schody.
Do elementów klatki schodowej zaliczamy:
- Spocznik, jest to podest piętrowy lub międzypiętrowy. Spocznik jest to pozioma płaszczyzna do której przylega bieg schodów. Połączony jest ze stropem tworząc z nim integralną część. Spocznik międzypiętrowy służy do łączenia ze sobą dwóch biegów schodów, np. w przypadku gdy stosuje się schody łamane.
- Bieg, jest to część schodów składająca się z co najmniej dwóch stopni. Bieg umożliwia połączenie komunikacyjne dwóch różnych poziomów.
- Stopień, jest to główny element składowy biegu. Stopień jest poziomą powierzchnią umożliwiającą pokonanie różnicy poziomów.
- Balustrada, jest elementem ochronnym schodów. Ma na celu zapobiec upadku ze schodów. Minimalna wysokość balustrady wynosi 0.9-1.1 m,
- Belka policzkowa, jest to oparcie boczne schodów, wchodząca w skład stopnia.
Stopnień schodów składa się z następujących elementów:
- Stopnica, jest to pozioma płyta tworząca górną powierzchnię stopnia,
- Podstopnica, jest to pionowy element znajdujący się pod stopnicą, podstopnica tworzy element czoła stopnia,
- Nosek, jest to część stopnicy wysunięta przed lico podstopnicy,
- Czoło, przednia część stopnia widoczna przy wchodzeniu po schodach, składa się m.in. z podspodnicy i czoła,
- Policzek, jest to boczna część stopnia.
Wyróżnia się następujące rodzaje stopni:
- Stopień górny, jest to pierwszy stopień wchodząc na poziomie podłogi
- Stopnie proste, gdzie wszystkie stopnie posiadają tą samą szerokość,
- Stopnie zabiegowy, nie rozchodzi się promieniowo od wspólnego środka,
- Stopień narożnikowy, czyli stopień którego szerszy bok przylega do narożnika ściany klatki schodowej,
- Stopień dolny, jest to pierwszy stopień wchodząc na schody
- Stopień wystającym zaokrągleniem, jest to stopień który wychodzi poza belkę policzkową.
Podział schodów
Ze względu na miejsce położenia schodów:
- Schody zewnętrzne, prowadzą z zewnątrz do wewnątrz budynku, schody usytuowane przy drzwiach wejściowych
- Schody wewnętrzne, znajdują się w budynku i służą do przemieszczania się wewnątrz budynku,
- Schody terenowe, wykonane w celu ułatwienia poruszania się po różnych poziomach terenu, w pełni spoczywają na gruncie.
Ze względu na liczbę biegów:
- Jednobiegowe, są to schody nie rozdzielone spocznikiem międzypiętrowym,
- Dwubiegowe, są to schody rozdzielone spocznikiem międzypiętrowym, zazwyczaj w połowie kondygnacji, ma to na celu ułatwienie pokonania wysokości,
- Wielobiegowe, są rozdzielone więcej niż dwoma spocznikami.
Ze względu na kierunek wchodzenia:
- Proste, kierunek wchodzenia jest prostoliniowy.
- Lewoskrętne, kierunek wchodzenia jest lewoskrętny (schody dwubiegowe wyższy bieg mają po naszej lewej stronie podczas wchodzenia w górę).
- Prawoskrętne, kierunek wchodzenia jest prawoskrętny (schody dwubiegowe, wyższy bieg mają po naszej prawej stronie podczas wchodzenia w górę).
Ze względu na nachylenie biegów, kąt nachylenia jest to kąt pomiędzy poziomą płaszczyzną a krawędzią wyznaczoną poprzez krawędzie nosków stopni:
- Łagodne- kąt nachylenia jest mniejszy niż 30 stopni,
- Normalne- kąt nachylenia wynosi od 30 do 35 stopni,
- Strome- kąt nachylenia wynosi od 35 do 45 stopni,
- Drabiniaste- kąt nachylenia wynosi od 45 do 75 stopni.
Ze względu na układ i kształt biegów:
- Proste, mogą być jedno- dwu lub wielobiegowe jednak ich kierunek wchodzenia jest prostoliniowy.
- Łamane, schody te są schodami przynajmniej dwubiegowymi, a jeden z biegów zmienia kierunek wchodzenia.
- Powrotne, schody te zmieniają kierunek wchodzenia o 180 stopni. Schody powrotne można podzielić na dwu- i trójbiegowe.
- Zabiegowe, schody te zmieniają kierunek wchodzenia, jednak biegi nie są oddzielone spocznikiem, ale kierunki wchodzenia połączone są odpowiednio kształtowymi schodkami.
- Kręcone, schody te zmieniają kierunek wchodzenia po elipsie lub kole.
- Kręte, mają bieg wpisany w koło.
- Rozdzielne, mają trzy ramiona które w rzucie tworzą literę T albo Y.
Aby klatka schodowa oraz schody spełniały swoje funkcje użytkowe muszą być wykonane zgodnie z wymaganiami technicznymi wynikającymi z prawa budowlanego.
Przepisy techniczne określają takie aspekty jak:
- Szerokość schodów,
- Schody zewnętrzne – min. 1,2 m
- Schody wewnętrzne budynku mieszkalnego jednorodzinnego- min. 0,8 m
- Schody wewnętrzne budynku mieszkalnego wielorodzinnego – min. 1,5 m
- Maksymalna liczba stopni w jednym biegu:
- 14 stopni, dla schodów wewnętrznych zakładów opieki zdrowotnej.
- 17 stopni, dla schodów wewnętrznych pozostałych budynków.
- 10 stopni, dla schodów zewnętrznych.
- Maksymalna wysokość stopni:
- Dla budynków mieszkalnych jednorodzinnych- 19 cm.
- Dla budynków mieszkalnych wielorodzinnych- 17 cm.
- Dla budynków opieki zdrowotnej, przedszkoli i żłobków- 15 cm.
- Garaże i budynki usługowe- 19 cm.
W przypadku gdy wysokość schodów przekracza 0,5 m powinny one być zabezpieczone od otwartej strony balustradami o wysokości minimalnej 0.9 do 1.1 m. Obowiązek ten nie dotyczy budynków mieszkalnych jednorodzinnych i zagrodowych jeśli ich szerokość w stosunku do przejścia lub drzwi jest większa co najmniej 0.5 m.
Schody pod względem konstrukcyjnym można podzielić na:
- Płytowe,
- Policzkowe,
- Wspornikowe
Ze względu na materiał konstrukcyjny schody dzielą się na:
- Żelbetowe
- Drewniane
- Stalowe
Schody żelbetowe
Wykonuje się jako: płytowe lub schody policzkowe. Schody te wykonuje się najczęściej jako monolityczne na budowie, jednak są też stosowane schody prefabrykowane, składane z gotowych elementów.
Schody policzkowe mogą być wykonane ze stopniami swobodni podpartymi na ścianie lub na belce policzkowej.
Schody płytowe składają się z elementu nośnego którym jest płyta żelbetowa odpowiednio pochylona na której znajdują się stopnie schodów. Schody żelbetowe cechują się łatwością w wykonaniu, trwałością oraz ognioodpornością. Jednak do ich wad należy zaliczyć duży ciężar własny, konieczność wykonania zbrojenia oraz konieczność wykonania wierzchniej warstwy ochronnej.
Schody drewniane
Spełniają nie tylko funkcję użytkową ale także są elementem dekoracyjnym budynku, dlatego też wykonuje się je zazwyczaj w salonie lub holu. Do zrobienia schodów drewnianych najczęściej wykorzystuje się drzewa liściaste takie jak: dąb, jesion, klon, buk, brzoza, orzech. Drzewo na schody powinno cechować się wilgotnością na poziomie 8-12 %,
Schody drewniane mogą mieć konstrukcję:
- policzkową,
- drabiniastą,
- krętą
- siodełkową.
Drewniane schody policzkowe składają się ze stopni oraz podstopno zamocowanych w belkach policzkowych. Belki policzkowe o grubości 5 cm i wysokości 30 cm mają specjalne wycięcia w których mocowane są stopnie i podstopnie. Grubość stopni wynosi od 4 do 6 cm natomiast podstopni od 2 do 3 cm.
Drewniane schody drabiniaste wykonuje się jako stałe lub składane (strychowe). Schody drabiniaste składają się z dwóch belek i zamocowanych do nich stopnic. Schody te najczęściej pełnią rolę schodów pomocniczych, np. schody na strych czy do piwnicy. Schody składane cechują tym że można je ukryć w skrzyni schodowej umieszczonej w suficie, przez co oszczędza się powierzchnię użytkową budynku.
Drewniane schody kręte, są to schody wpisane w okrąg (lub kwadrat). Składają się ze słupa zamocowanego do podłogi i stropu a wokół niego zamontowane są stopnie o kształcie trapezowym. Słup wykonany może być ze stali, aluminium lub drewna, natomiast stopnie są drewniane. Schody kręte wpisane są w okrąg o średnicy 130 do 200 cm lub w kwadrat i długości boku od 100 do 130 cm. Zaletą schodów krętych jest to że nie zajmują dużo przestrzeni użytkowej, jednak są one niewygodne w codziennym użytkowaniu.
Drewniane schody siodełkowe, składają się z dwóch belek policzkowych, które mają odpowiednio wyprofilowane otwory w których umieszczane są stopnie, co daje lepszy efekt wizualny. Do belek policzkowych mocuje się zarówno stopnie jaki i podstopnie. Grubość belek wynosi od 6 do 8 cm ich szerokość wynosi 30 cm co po wyprofilowaniu w najwęższym punkcie daje szerokość równą 15-18 cm.
Schody metalowe
Są obecnie często spotykane, wynika to z faktu że są lekkie i łatwe w montażu. Stosuje się schody wykonane w całości z metalu, lub schody będące połączeniem stali np. z żelbetem czy drewnem. Są one popularne jako schody zewnętrzne. Wyróżnimy następujące rodzaje schodów metalowych:
- Schody metalowe strychowe nożycowe, są to schody wykonane z aluminium. Ich zaletą jest to że składają się w harmonijkę, przez co nie zajmują dużo miejsa.
- Schody zębate, są to schody składające się z dwóch belek stalowych połączonych z drewnianymi stopniami.
- Schody metalowe policzkowe, są wykonane z dwóch ceowników i połączone metalowymi stopniami. Schody te często stosuje się w budownictwie przemysłowym.
Stopnie metalowe wykonuje się z blachy, lub aluminium. Wykonuje się je jako blachy gładkie lub żebrowane (ryflowane) lub jako ażurowe kratki. Stopnie są malowane proszkowo na różne kolory lub cynkowane, co chroni je przed korozją.
Balustrady i poręcze
Balustrady są elementami zapewniającym bezpieczeństwo na schodach, ale także pełnią funkcję estetyczną schodów. Poręcze mają za zadanie ułatwienie poruszania się po schodach.
Balustrady wykonuje się z drewna, stali (także kutego metalu) czy nawet ze szkła.
Główny wymóg jaki muszą spełniać balustrady jest ich wysokość. Minimalna wysokość balustrad w domach mieszkalnych wynosi 90 cm, natomiast w budynkach użyteczności publicznej 110 cm. Odległość miedzy prętami poprzecznymi w schodach a tralkami powinna wynosić minimum 12 cm, a sam rozstaw tralek powinien uniemożliwić wspinanie się po nich, czy wypadnięcie dzieci.
