Nadproże
Nadproże jest to poziomy element płaski lub sklepiony, znajdujący się w ścianie nad otworem drzwiowym lub okiennym. Zadaniem jego jest przenoszenie obciążeń znajdujących się nad nim na ściany po obu stronach otworu. Nadproże narażone jest na działanie dużych obciążeń, dlatego też musi być wykonane z wytrzymałych materiałów. Nadproże może być monolityczną belkę żelbetową wykonaną na budowie lub z gotowym elementem prefabrykowanym. Wybierając belkę prefabrykowaną warto zwrócić uwagę, na to czy belka posiada izolację cieplną oraz z jakich materiałów jest wykonana (sprawdzić deklarację zgodności producenta).
Oprócz tradycyjnych belek w kształcie prostopadłościanu wyróżniamy także nadproża o niestandardowych kształtach (krzywoliniowe), jak na przykład nadproże w kształcie łuku czy w kształcie eliptycznym.
Nadproże żelbetowe
Wylewane jest w sposób tradycyjny w deskowaniu. Deskowanie wykonane jest nad otworem i zabezpieczone od dołu stemplami. W deskowaniu układa się zbrojenie belki. Zbrojenie składa się ze strzemion o kształcie prostokątnym, w narożach strzemion znajdują się pręty nośne. Zbrojenie układa się w deskowaniu w taki sposób, żeby z każdej strony posiadało otulinę z betonu. Od zewnętrznej strony belki wykonuje się izolację termiczną chroniącą przed przemarzaniem i stratami ciepła.
Nadproże z belek typu L (nadproże L-19)
Jest to nadproże w kształcie litery L. Belki wyprodukowane są z betonu o klasie wytrzymałości C20/25, ich wysokość wynosi 19 cm, a długość od 90 cm do 360 cm, szerokości podstawy wynosi 9 cm. Nadproża te składają się z dwóch belek typu L oraz betonu wypełniającego przestrzeń między belkami. Belki wypełniane są betonem w sposób monolityczny na budowie. Nadproże L-19 stosuje się w ścianach nośnych zewnętrznych i wewnętrznych jak i w ścianach osłonowych.
Belki montowane są na zaprawie cementowej. Nadproża tego typu zabezpieczone są podczas montażu za pomocą szalunku. Następnie belki są spinane klamrami, a przestrzeń między nimi wypełniana jest betonem klasy C20/25, w przypadku gdy belka przenosi duże obciążenia jest ona dozbrajana przed wypełnieniem betonu (wymogi dotyczące zbrojenia powinny znajdować się w projekcie). Po wykonaniu nadproża wykonuje się nad nim mur. Jeśli długość nadproża przekracza 210 cm, belki montowane są na specjalnych podporach montażowych.
Nadproże typu U
Nadproża tego typu składają się z belki w kształcie litery U, zbrojenia układanego w belce oraz betonu wypełniającego wolną przestrzeń belki. Belki tego typu zastępują tradycyjny szalunek, przez co mogą być stosowane do wykonania takich elementów jak: belki, wieńce czy słupy żelbetowe.
Belki U produkowane są z betonu komórkowego. Ich zaletą są dobre właściwości termiczne oraz gładka powierzchnia umożliwiająca szybkie wykonanie prac wykończeniowych. Szerokości belek dostosowana jest do modularnych szerokości dostępnych na rynku pustaków i wynosi: 20 cm, 24 cm, 30 cm, 36,5 cm, 40 cm, 48 cm. Wysokość belek zależy od producenta i może wynosić np. 24 cm- dla nadproży Solbet czy 24,9 cm dla nadproży Termalica.
Nadproża strunobetonowe
Cechują się dużo lepszymi właściwościami nośnymi oraz znacznie mniejszym ciężarem własnym, niż inne nadproża prefabrykowane czy monolityczne. Wykonane są z betonu klasy C40/50 oraz ze strun, czyli odpowiednio naprężonych stalowych prętów (splotów fi 6,9 mm) o wysokiej wytrzymałości. Ich rozpiętość sięga nawet do 540 cm. Nadproża te mają kształt sześciennej belki o wymiarach np. 72×120, 72×180, 100×120, 120×120.
Nadproża stalowe
Stosowane są w przypadku dużych rozpiętości przekraczających 2,5 m. Są to kształtowniki stalowe takie jak Ceownik czy dwuteownik. Przestrzeń nadproża stalowego wypełniania jest za pomocą cegły.
Wieńce
Wieniec jest to element konstrukcyjny, który jest swego rodzaju pierścień okalający strop. Zadaniem wieńca jest usztywnianie konstrukcji budynku, wzmocnienie stropu oraz przenoszenie jego obciążeń na ściany. Dodatkowo zapobiega on pękaniom i zarysowaniom ścian wynikających z nierównomiernego osiadania budynku.
Wieniec ma regularne kształty i jest najczęściej konstrukcją żelbetową, czyli betonową belką wzdłuż obrysu stropu, zbrojoną za pomocą stali. Szerokość wieńca najczęściej jest równa szerokość ścian konstrukcyjnej (24-25 cm). Jest on oparty na ścianach budynku. Powinien być wykonany na każdej kondygnacji budynku na wysokości stropu wzdłuż wszystkich ścian nośnych konstrukcji.
Dodatkowo wieniec stanowi zwieńczenie ścian ostatniej kondygnacji, które przenoszą obciążenia dach, poprzez opartą na ścianach więźbę. Zdaniem więźby jest zapobiec rozsunięciu się ścian pod obciążeniem więźby dachowej.
Zbrojenie wieńca składa się ze stalowej belki, czyli najczęściej kwadratowych strzemion zbrojeniowych rozmieszczonych co 20-30 cm. Stal na strzemiona powinna być minimum klasy A-I i średnicy minimum fi 6 mm. W narożach strzemion znajdują się pręty nośne o klasie stali minimum A-III i średnicy drutu minimum fi 10 mm. Ważne jest aby zachować ciągłość zbrojenia, jest to warunek konieczny do równomiernego rozkładu obciążeń przenoszonych przez wieniec.
Zbrojenie wieńca musi być tak zaprojektowane, by przenosić siły rozciągające o wartości:
- Nie mniejszej niż 15 kN na metr między ścianami poprzecznymi oraz nie mniejszą niż 90 kN – dla budynków do 8 kondygnacji,
- Nie mniejszej niż 20 kN na metr między ścianami poprzecznymi oraz nie mniejszą niż 135 kN- dla budynków powyżej 8 kondygnacji.
Wieńce można podzielić ze względu na sposób wykonania:
- monolityczne, połączone ze ścianami za pomocą kotew, wykonane są bezpośrednio na budowie,
- ukryte, są to elementy powstałe przez łączenie ze sobą elementów prefabrykowanych, łącznie to odbywa się za skutek łączenia zbrojeń tych elementów.
Oraz ze względu na rodzaj wieńca:
Wieniec stropowy opuszczony
Stosuje się je w stropach o dużych rozpiętościach. Gdy wymagana jest zwiększenie nośności stropu. Stosuje się go także, gdy otwory okienne są wysoko umieszczone a wieniec znajduje się bezpośrednio nad nadprożem. Dodatkowo wieniec opuszczony stosowany jest w przypadku stropów gęstożebrowych, jest to spowodowane tym, że belki stropów gęsrożebrrowych nie mogą być oparte bezpośrednio na ścianie, a muszą być otulone warstwą betonu.
Wieniec stropowy równy
Jest to tzw. strop ukryty (wieniec jest ukryty w grubości stropu), stosowany w stropach z prefabrykowanymi płytami (żerański czy Smart) Płyty oparte są na betonowej podusze, na której wykonuje się także wieniec.
Wieniec stropowy podniesiony
Wykonuje się go w połączeniu ze stropami monolitycznymi. Jego wysokość przewyższa płytę stropową, i jest on zespolony konstrukcją żelbetową ze stropem.
Balkon
Jest to nadwieszony element budynku posiadający otwartą przestrzeń. Nadwieszony jest on na wysokości minimum 2,4 m i o szerokości minimum 1 m, najczęściej jest to konstrukcja żelbetowa- monolityczna lub prefabrykowana. Balkon pełni funkcję dekoracyjną oraz użytkową ( przestrzeń domu usytuowana na zewnątrz umożliwiająca zagospodarowanie jej ). Według polskiego prawa budowlanego balkon nie może być wykonane powyżej 25 m.
Balkon wykonuje się jako zawieszone wspornikowe płyty żelbetowe, jednostronnie utwierdzone, gdy ich szerokość nie przekracza 1,5 m. Powyżej tej szerokości należy zastosować wsporniki ( pionowe słupy lub wystające ze ściany belki stalowe lub żelbetowe). Powierzchnia balkonu musi być zabezpieczona za pomocą balustrady o wysokości od 0,9 do 1,1 m.
Płyta balkonowa może być monolityczną całością stropu i wieńca, płytę wykonuje się w taki sposób by jej żebra były ustawione prostopadle do wieńca.
W przypadku gdy ściany nośne mają układ poprzeczny zbrojenie płyt balkonowych wykonane jest w górnej części płyty balkonowej. Płyta balkonowa (jej zbrojenie) jest kotwiona w górnej części płyty stropowej oraz dodatkowo w żebrach stropu. W przypadku stosowania płyt monolitycznych należ zastosować w obrębie płyty balkonowej przynajmniej jedno żebro rozdzielcze stropu.
Wykonując płytę balkonową połączoną z wieńcem należy pamiętać, że może on powodować powstawanie mostków cieplnych. Aby ich uniknąć należy płytę balkonową odpowiednio ocieplić od spodu. Pod względem termicznym najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie płyt balkonowych oddzielonych od stropów, gdzie wszystkie obciążenia balkonu przenoszone są za pomocą słupów.
Taras
Jest to otwarta przestrzeń użytkowa budynku, znajdująca się na parterze, piętrze lub płaskim dachu (stropodachu). Taras wykonuje się jako:
- nadziemny- konstrukcja znajdująca się nad gruntem posiadająca schody umożliwiające wejście na taras,
- naziemne- znajdujące się bezpośrednio na gruncie,
- nad pomieszczeniem- wykonuje się jako stropodach nad pomieszczeniami użytkowymi budynku.
Taras na parterze wykonuje się zwykle jako powiększenie salonu. Jest on konstrukcją betonową, żelbetową lub drewnianą.
Taras nadziemny musi być wykonany na fundamentach np. stopach betonowych. Na stopach posadowione są słupy (żelbetowe, stalowe lub drewniane), a na nich umieszczona jest konstrukcja nośna. Na konstrukcji nośnej tworzy się płytę tarasu (płyta ta pełni rolę niejako stropu). Płyta tarasu wykonana jest zazwyczaj z żelbetu i z wierzchu wykończona dowolnym rodzajem podłogi, musi być ona odpowiednio zabezpieczona przed wilgocią. Taras z ogrodem lub podwórkiem powinien połączony być schodami.
Pod tarasem znajduje się wolna przestrzeń która powinna być wentylowana. Przestrzeń tą można zagospodarować jako przestrzeń użytkową (np. składzik). Jednocześnie należy pamiętać o zabezpieczeniu jej przed zwierzętami, ponieważ mogą się tam zadomowić, a także należy ją regularni monitorować na wypadek pojawienia się wszelkiego rodzaju insektów.
Taras naziemny wykonuje się gdy dom jest posadowiony na poziomie gruntu. Taras ten nie wymaga wykonania fundamentów i umieszczony może być w następujący sposób:
- na płycie betonowej, wykonuje się żelbetową płytę, zbrojenie płyty to siatka z drutu ułożona jest ona na dystansach pod nimi znajduje się chudziak, na to wylewany jest beton. Należy pamiętać o odpowiedniej dylatacji między budynkiem a płytą tarasową,
- na konstrukcji z legarów, fundament składa się ze stóp fundamentowych, w stopach znajdują się wypuszczone są stalowe łączniki służące do zamocowania drewnianych belek na których układa się podłogę tarasu,
- bezpośrednio na gruncie, podłoże tarasu należy odpowiednio przygotować (usunąć humus, wyrównać nawieźć żwiru i zagęścić) a następnie na tak przygotowanej powierzchni układana jest kotka brukowa lub płyty (kamienne lub betonowe).
Taras nad pomieszczeniami wykonuje się jako stropodach, który pełni rolę jednocześnie dachu i stropu użytkowego. Jest to konstrukcja wykonana nad pomieszczeniami. Taras może być wykonany bez ocieplenia (jeśli jest np. nad kotłownią). Jednak w przypadku tarasu nad budynkiem ogrzewanym zaleca się ocieplenie go.
Konstrukcja tarasu składa się z następujących warstw (z uwzględnieniem ocieplenia):
- płyta stropowa,
- paroizolacja np. folia,
- izolacja termiczna np. styrodur,
- gładź cementowa zdylatowana na powierzchni maksymalnej 2 x 2 m, o grubości minimalnej 30 mm,
- hydroizolacja, izolacja wodoodporna,
- warstwa poślizgowa,
- podkład np. warstwa zaprawy cementowej,
- warstwa wierzchnia (mrozoodporna).
